Terug naar de vorige index
De kooldioxide getemd
door drs. Pierre van Arkel
Een klimaat dat langzaam warmer wordt, extreme
weersomstandigheden, hevige stortbuien, het stijgen van de
zeespiegel, geweldige overstromingen en het uitsterven van
diersoorten. Dat is wat ons wellicht te wachten staat als we geen
maatregelen nemen. De grote schuld van dit alles is de mensheid die
te veel fossiele brandstoffen verstookt en daardoor
te veel broeikasgassen zoals CO2 produceert.
Daarom zijn veel partijen, zoals de oliemaatschappijen,
energiebedrijven, TNO en anderen, bezig om te onderzoeken hoe je
CO2 kunt opvangen en opslaan (ook wel aangeduid als
Carbondioxide Capture and Storage of CCS). Er zijn zelfs
groeperingen die uit deze problematiek een slaatje willen slaan en
die dromen van Nederland als CO2-distributieland.
Maar al die maatregelen zijn niet nodig als we gebruik maken
van Olivijn.
Huidige stand van zaken
Het hele probleem zou opgelost zijn als de mensen wat minder
uitademden. Onderzoek wijst uit dat 20% minder uitademen
voldoende zou zijn om onze toekomst voor vele jaren veilig te
stellen. Deze methode heeft echter nadelen, zoals proefnemingen in
het VU-ziekenhuis uitwijzen. Een andere manier is de CO2 op te
vangen op de plaats waar het gas geproduceerd wordt.
En die plek is natuurlijk in de meeste gevallen een kolencentrale.
Anno 2008 zijn er globaal drie mogelijkheden om CO2 af te vangen.
- Het scheiden van CO2 met behulp van membramen en filters
bij de rookgassen die ontstaan bij de verbranding van de kolen.
- Het bevriezen van de rookgassen tot -78,15°C want dan
condenseert de CO2 tot koolzuursneeuw en kun je het gemakkelijk opslaan.
- Het binden van de CO2 door middel van mineralisatie aan
kalkhoudende stoffen.
Voor de opslag van de afgevangen CO2 denkt men aan het opslaan
in gebruikte gasvelden. Op land of op zee. Binnenkort wordt er door
Shell een eerste proef gedaan met het opslaan van CO2 in een
gasveld bij Barendrecht.
In het voorjaar 2008 is een pilotproject CO2-afvang gestart bij de
E-On-centrale op de Maasvlakte. Het is nu nog te vroeg om veel van
deze CCS-technologie te verwachten. Helemaal onomstreden zijn
deze technieken niet. De organisatie GreenPeace is van mening dat
het geld, dat beschikbaar is voor CCS, beter op andere manieren
gebruikt kan worden.
Voor- en nadelen
Een voordeel van CCS-technieken is dat zo’n nieuwe technologie veel
kennis oplevert die mogelijk geëxporteerd kan worden. Een flink
nadeel is echter dat het gebruik van deze technologieën erg duur is.
Zo is bijvoorbeeld een extra kolencentrale nodig om de energie te
leveren om de CO2 op te vangen van 4 andere kolencentrales.
Een ander (fors) probleem is dat opslag in ondergrondse gasvelden op
het vasteland veel burgerlijke protesten oplevert. Er is nog geen
geslaagde test gedaan met het opslaan van CO2 in gasvelden onder
de Noordzee.
Olivijn als alternatief voor CCS
Er is een goed en relatief goedkoop alternatief, namelijk het
uitstrooien van gemalen olivijn.
Olivijn is een mineraal dat heel veel voorkomt op aarde (in
stollingsgesteenten o.a. in de Eifel, Frankrijk en Turkije) en de
eigenschap heeft CO2 uit de lucht te halen en vast te leggen volgens
de reactie: (Mg, Fe)2SiO4 + 4CO2 + 4H2O -> 2(Mg2+,Fe2+) +
4HCO3- + H4SiO4
De reactieproducten die ontstaan, zijn onschadelijk voor het milieu
en zelfs wenselijk voor de landbouw. Olivijn is overvloedig aanwezig,
reageert goed met CO2 en is niet duur.
De snelheid waarmee olivijn CO2 bindt, is afhankelijk van o.a.
korrelgrootte, temperatuur en zuurgraad van het milieu waarin
uitgestrooid wordt. Als olivijn in korrelvorm op het Noordzeestrand
uitgestrooid wordt, duurt het 5 tot 10 jaar voordat al het olivijn
verbruikt is. Het proces gaat dus langzaam. Anderzijds wordt van de
olivijn die in Frankrijk de Rijn in spoelt, in ons land niets meer
aangetroffen. Dus de verwering van olivijn kan ook snel gaan.
Belangrijk is in ieder geval dat olivijn flink vermalen wordt tot een
kleine korrelgrootte. Dat kost geld, maar de kosten zijn beduidend
lager dan de hierboven genoemde oplossingen. Er is veel ervaring
met het vermalen en verpulveren in de dagmijnbouw. De kosten zijn
dus goed te begroten. Als blijkt dat ons klimaat erg sterk verandert
door dat de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer op dit moment al te
hoog is, dan is het uitstrooien van olivijn de enige goede oplossing
omdat de benodigde techniek nu al beschikbaar is.
Een extra voordeel
Bij het binden van CO2 met olivijn komt een flinke hoeveelheid
warmte vrij, die direct die direct kan worden gebruikt om elektriciteit op te wekken.
Zo’n olivijncentrale is dus als het ware een tweesnijdend zwaard,
immers er wordt CO2 uit de lucht verwijderd en tegelijk energie
opgewekt.
Proeven om olivijn aan het uitlaatsysteem van auto’s toe te voegen
om daar de CO2 van verbrandingsmotoren op te vangen en de
vrijgekomen energie door middel van een terugkoppeling voor de
aandrijving van de wielen te gebruiken, zijn veelbelovend. Maar het
is te vroeg om daar nu al conclusies aan te verbinden. Misschien dat
op lange termijn hier mogelijkheden zijn.
Roelofarendsveen
Het meeste succes had een beperkt onderzoek in Roelofarendsveen.
De weilanden rond dit Zuid-Hollandse dorp waren onttrokken aan de
varkensteelt om nieuwe natuurgebieden te vormen. Daar werden
drie jaar geleden enkele tonnen Olivijn heel dun over de bovenlaag
van de grond verspreid. Reeds nu is meetbaar dat in de luchtkolom
recht boven dit gebied aanmerkelijk minder CO2 aanwezig is.
Bronnen:
Rob Biersma, "Verkoelend olivijn", NRC Handelsblad 4 augustus 2007
Bouw ontdekt olivijn als 'CO2-spons' (juni 2008, CoBouw)
http://nl.wikipedia.org/wiki/Olivijn
Elsevier, 1 juli 2008 OLAF SCHUILING: GEOCHEMICUS
Greenpeace: "False Hope, why carbon capture and storage won't save the climate"
TNO | Knowlegde for business, K12-B, CO2 storage and enhanced gas recovery
TNO | Knowlegde for business, CO2 storage in underground coal seams
CATO, Third Dutch Carbon Capture and Storage Conference (2008)
Shell, NAM, OCAP: Opslag van CO2 in lege aardgasvelden
---einde(12-05-2011)---
Terug naar de vorige index
|