Terug naar de vorige index
De draak en de dinosaurus
door drs. W. Tannes
Er is bijna geen cultuur die geen verhalen over draken kent. We komen ze tegen bij
de oude Grieken en er zijn draakachtige wezens in de Bijbel in de boeken Job en
Jesaja. Er zijn draken bij de Indonesiërs, de Khmer, de Japanners, de Koreanen, de
Turken en bij de inwoners van Siberië. In China waren de draken oud en wijs, in
Europa slecht en dreigend. De Babylonische god Mardoek werd al vergezeld door
een draak. In de middeleeuwse ‘chansons de geste’ is het de taak van edele ridders
om draken te verslaan en ook Sint Joris had zijn draak.
Draken waren volgens de overlevering tamelijk grote hagedisachtige dieren met een
geschubde huid en ze kwamen uit eieren. Daar houden de overeenkomsten tussen
de verschillende verhalen op. In sommige landen vlogen ze met leerachtige vleugels
door het luchtruim, andere volken kenden draken met grote stekels op de rug.
Volgens enkele volksverhalen zouden de draken gif spuiten of zelfs vuur.
Het kan geen toeval zijn dat draken aanwezig zijn in de overleveringen van bijna alle
volkeren. Daarom is het van belang om te weten, waar al die verhalen vandaan
komen.
Een verschrikkelijke hagedis
In 1862 werden de eerste overblijfselen van dinosaurussen gevonden. Ze waren zo
indrukwekkend dat de bioloog en paleontoloog sir Richard Owen er een naam aan
gaf die was afgeleid van de Griekse woorden deinos (verschrikkelijk) en sauros
(hagedis). In enkele tientallen jaren nam het aantal vondsten explosief toe, want de
geleerden probeerden elkaar te overtreffen in het vinden van steeds grotere en
steeds verschrikkelijker sauriërs.
Dinosaurussen blijken de overheersende dieren op het land te zijn geweest tussen
het trias (230 miljoen jaar geleden) en het begin van het tertiair (65 miljoen jaar
geleden). Hun ondergang kwam waarschijnlijk toen een meteoriet neerstortte op het
schiereiland van Yucatan in Mexico, zoals Walter Alvarez en zijn collega´s in 1980
aantoonden. Deze catastrofe leidde tot grote stofwolken en veranderingen in het
klimaat, waardoor vele diersoorten uitstierven en nieuwe soorten zoals de
zoogdieren een kans kregen.
Naast dinosaurussen waren er verwante soorten zoals mosasaurussen, de in het
water levende ichtyosaurussen en de vliegende pterosaurussen. Zij worden tot de
hoofdgroep van archosaurussen gerekend. Van deze verwante soorten is de krokodil
nog in leven. Vogels zijn vreemd genoeg de enige rechtstreekse afstammelingen van
de dinosaurussen zelf en sommige biologen zeggen dan ook dat de dino’s nooit
uitgestorven zijn.
Waar komen de draken vandaan?
Als we zoeken naar de oorsprong van de verhalen over draken, zijn de
dinosaurussen heel logische kandidaten. De overeenkomsten zijn treffend. Het feit
dat botten van sauriërs op alle continenten zijn gevonden, sluit naadloos aan bij het
gegeven dat vrijwel alle culturen op de wereld verhalen over draken kennen. Alleen
de indianen vertellen in hun volksverhalen niets over draken, maar zij zijn pas
ongeveer 20.000 jaar geleden in Amerika gekomen. Dinosaurussen legden eieren,
zoals men dat ook over draken vertelde. Ze hadden schubben net als draken.
Sommige draken konden vliegen; dat weten we ook van de archeopterix, een van de
eerst ontdekte dinosaurussen. Zelfs de verwante pterosaurussen zouden kandidaten
kunnen zijn voor de oorsprong van de overlevering over draken. Draken werden
afgebeeld met stekels - sommige sauriërs zoals de triceratops en de stegosaurus
hadden ook stekels op de rug. Een verwant, de komodo-varaan, wordt ook nu nog
komododraak genoemd.
Enkele soorten dino’s konden gif spuiten zoals men dat van de draken vertelt. Zou
het spuiten van vuur te maken hebben met het brandende effect van gif of was het
een heel slechte adem door de ontwikkeling van bacteriën?
Tegenwoordig worden draken meestal afgebeeld als reusachtig groot, maar vroeger
waren ze op afbeeldingen wat kleiner. Sint Joris (de heilige Georgius) wordt
historisch bijvoorbeeld meestal afgebeeld met een tamelijk kleine draak. Dat sluit aan
bij de variatie in grootte van de dinosaurussen, waarvan vele soorten kleiner dan
mensen waren.
Laten we een test doen. We weten dat een kenmerk van dinosaurussen was dat hun
poten zich direct onder het lichaam bevonden, in tegenstelling tot bijvoorbeeld
hagedissen en krokodillen, die hun poten opzij hebben. Is dat bij de draak ook het
geval? Inderdaad: poten aan de onderkant neemt men ook op afbeeldingen van
draken waar. En sommige sauriërs liepen op twee en andere op vier poten; net zoals
men dat bij verschillende soorten draken ziet. Het is overduidelijk dat de vele
verhalen over draken zijn geïnspireerd door dinosaurussen.
Slot
Carl Gustaf Jung heeft aan het wetenschappelijk debat het ‘collectief onbewuste’
bijgedragen: vanaf prehistorische tijden was er bij de mensen een herinnering van
een gemeenschappelijk gedachtegoed en dat werd doorgegeven van generatie op
generatie. Voorbeelden daarvan zijn het beeld van de oermoeder en het idee van de
tragische held, maar ook veel elementen uit mythen. Wij hebben allemaal deel aan
de archetypische beelden die in dat collectief onbewuste bestaan.
Toen in Afrika ruim drie miljoen jaar geleden de eerste mensachtigen ontstonden,
zijn zij natuurlijk zeer geschrokken van de dreigende Tyrannosaurus Rex en zijn
verwanten. Het is logisch dat zij hun angst en herinneringen aan deze schokkende
ontmoetingen aan volgende generaties doorgaven. Langzaam ontstond hieruit het
archetype van de draak.
Chinese boeren graven al jaren beenderen op en gebruiken deze zogenaamde
‘drakenbotten’ voor hun geneeskunde. Omstreeks 300 voor Christus schreef Zhang
Qu over de vondst van dinosaurusbotten in de provincie Sichuan. Hij noemde het de
botten van een draak. Eigenlijk had hij gelijk.
---einde(12-05-2011)---
Terug naar de vorige index
|