Terug naar de vorige index

Beeld van een draak in Ljubljana


De draak en de dinosaurus

door drs. W. Tannes


Er is bijna geen cultuur die geen verhalen over draken kent. We komen ze tegen bij de oude Grieken en er zijn draakachtige wezens in de Bijbel in de boeken Job en Jesaja. Er zijn draken bij de Indonesiërs, de Khmer, de Japanners, de Koreanen, de Turken en bij de inwoners van Siberië. In China waren de draken oud en wijs, in Europa slecht en dreigend. De Babylonische god Mardoek werd al vergezeld door een draak. In de middeleeuwse ‘chansons de geste’ is het de taak van edele ridders om draken te verslaan en ook Sint Joris had zijn draak.

Draken waren volgens de overlevering tamelijk grote hagedisachtige dieren met een geschubde huid en ze kwamen uit eieren. Daar houden de overeenkomsten tussen de verschillende verhalen op. In sommige landen vlogen ze met leerachtige vleugels door het luchtruim, andere volken kenden draken met grote stekels op de rug. Volgens enkele volksverhalen zouden de draken gif spuiten of zelfs vuur. Het kan geen toeval zijn dat draken aanwezig zijn in de overleveringen van bijna alle volkeren. Daarom is het van belang om te weten, waar al die verhalen vandaan komen.



StGeorge had een kleine draak Een verschrikkelijke hagedis
In 1862 werden de eerste overblijfselen van dinosaurussen gevonden. Ze waren zo indrukwekkend dat de bioloog en paleontoloog sir Richard Owen er een naam aan gaf die was afgeleid van de Griekse woorden deinos (verschrikkelijk) en sauros (hagedis). In enkele tientallen jaren nam het aantal vondsten explosief toe, want de geleerden probeerden elkaar te overtreffen in het vinden van steeds grotere en steeds verschrikkelijker sauriërs.
Dinosaurussen blijken de overheersende dieren op het land te zijn geweest tussen het trias (230 miljoen jaar geleden) en het begin van het tertiair (65 miljoen jaar geleden). Hun ondergang kwam waarschijnlijk toen een meteoriet neerstortte op het schiereiland van Yucatan in Mexico, zoals Walter Alvarez en zijn collega´s in 1980 aantoonden. Deze catastrofe leidde tot grote stofwolken en veranderingen in het klimaat, waardoor vele diersoorten uitstierven en nieuwe soorten zoals de zoogdieren een kans kregen.
Naast dinosaurussen waren er verwante soorten zoals mosasaurussen, de in het water levende ichtyosaurussen en de vliegende pterosaurussen. Zij worden tot de hoofdgroep van archosaurussen gerekend. Van deze verwante soorten is de krokodil nog in leven. Vogels zijn vreemd genoeg de enige rechtstreekse afstammelingen van de dinosaurussen zelf en sommige biologen zeggen dan ook dat de dino’s nooit uitgestorven zijn.



Waar komen de draken vandaan?
Als we zoeken naar de oorsprong van de verhalen over draken, zijn de dinosaurussen heel logische kandidaten. De overeenkomsten zijn treffend. Het feit dat botten van sauriërs op alle continenten zijn gevonden, sluit naadloos aan bij het gegeven dat vrijwel alle culturen op de wereld verhalen over draken kennen. Alleen de indianen vertellen in hun volksverhalen niets over draken, maar zij zijn pas ongeveer 20.000 jaar geleden in Amerika gekomen. Dinosaurussen legden eieren, zoals men dat ook over draken vertelde. Ze hadden schubben net als draken. Sommige draken konden vliegen; dat weten we ook van de archeopterix, een van de eerst ontdekte dinosaurussen. Zelfs de verwante pterosaurussen zouden kandidaten kunnen zijn voor de oorsprong van de overlevering over draken. Draken werden afgebeeld met stekels - sommige sauriërs zoals de triceratops en de stegosaurus hadden ook stekels op de rug. Een verwant, de komodo-varaan, wordt ook nu nog komododraak genoemd.

tyrannosaurus rex Enkele soorten dino’s konden gif spuiten zoals men dat van de draken vertelt. Zou het spuiten van vuur te maken hebben met het brandende effect van gif of was het een heel slechte adem door de ontwikkeling van bacteriën?
Tegenwoordig worden draken meestal afgebeeld als reusachtig groot, maar vroeger waren ze op afbeeldingen wat kleiner. Sint Joris (de heilige Georgius) wordt historisch bijvoorbeeld meestal afgebeeld met een tamelijk kleine draak. Dat sluit aan bij de variatie in grootte van de dinosaurussen, waarvan vele soorten kleiner dan mensen waren.
Laten we een test doen. We weten dat een kenmerk van dinosaurussen was dat hun poten zich direct onder het lichaam bevonden, in tegenstelling tot bijvoorbeeld hagedissen en krokodillen, die hun poten opzij hebben. Is dat bij de draak ook het geval? Inderdaad: poten aan de onderkant neemt men ook op afbeeldingen van draken waar. En sommige sauriërs liepen op twee en andere op vier poten; net zoals men dat bij verschillende soorten draken ziet. Het is overduidelijk dat de vele verhalen over draken zijn geïnspireerd door dinosaurussen.



Slot
Carl Gustaf Jung heeft aan het wetenschappelijk debat het ‘collectief onbewuste’ bijgedragen: vanaf prehistorische tijden was er bij de mensen een herinnering van een gemeenschappelijk gedachtegoed en dat werd doorgegeven van generatie op generatie. Voorbeelden daarvan zijn het beeld van de oermoeder en het idee van de tragische held, maar ook veel elementen uit mythen. Wij hebben allemaal deel aan de archetypische beelden die in dat collectief onbewuste bestaan.
Draak anno 2008 Toen in Afrika ruim drie miljoen jaar geleden de eerste mensachtigen ontstonden, zijn zij natuurlijk zeer geschrokken van de dreigende Tyrannosaurus Rex en zijn verwanten. Het is logisch dat zij hun angst en herinneringen aan deze schokkende ontmoetingen aan volgende generaties doorgaven. Langzaam ontstond hieruit het archetype van de draak.
Chinese boeren graven al jaren beenderen op en gebruiken deze zogenaamde ‘drakenbotten’ voor hun geneeskunde. Omstreeks 300 voor Christus schreef Zhang Qu over de vondst van dinosaurusbotten in de provincie Sichuan. Hij noemde het de botten van een draak. Eigenlijk had hij gelijk.


---einde(12-05-2011)---

Terug naar de vorige index