Terug naar de vorige index
Harry Potter plagiaat?
door Bjorn Angerra
Het zijn wellicht de twee meest spraakmakende literaire werken uit de moderne tijd:
“In de Ban van de Ring” van J.R.R. Tolkien en de Harry Potter-cyclus van J.K.
Rowling. Op het eerste oog twee totaal verschillende boeken; zo bestaat de Harry
Potter-cyclus uit 7 delen, en “In de Ban van de Ring” telt er maar drie. Harry Potter is
dus veel dikker. Beide literaire meesterwerken zijn dan ook niet zo maar met elkaar te
vergelijken.
Prof. Maslow Mendelejev van de Universiteit van Salar de Uyuni in Bolivia kwam
deze week echter met een bericht naar buiten dat de wereld van de literaire
investologie op haar grondvesten deed schudden. Uitvoerig onderzoek heeft namelijk
aangetoond dat beide werken veel meer aan elkaar verwant zijn dan men altijd dacht.
De geschiedenis achter de ontdekking is minstens zo vreemd als de ontdekking zelf.
De zoon van J.R.R. Tolkien, Christopher, is al vele jaren bezig met het sorteren van
de omvangrijke erfenis van zijn in 1973 overleden vader. Voorwaar geen eenvoudige
taak: de oude Tolkien was bepaald geen gestructureerde werker, en hij herschreef
bepaalde passages van zijn boeken vele malen. Het driftige sorteerwerk van zoon
Christopher heeft echter vruchten afgeworpen: hij heeft een aantal postume Tolkien-
boeken doen uitkomen, waaronder recent nog “De zonen van Húrin”. Christopher
begint nu echter zelf ook op leeftijd te komen, en dat is de reden dat hij vanaf februari
2008 hulp krijgt van Mendelejev. Tesamen hebben zij, naar nu blijkt, een jaar geleden
een opvallende ontdekking gedaan:
"J.R.R. Tolkien schreef in 1954 al de eerste aanzet
voor figuren die ook voorkomen in Harry Potter."
Een manuscript uit dat jaar bevat het verhaal hoe dat Gandalf en Perkamentus al jong,
namelijk tijdens hun opleiding, bevriend zijn geraakt. In dezelfde tekst schrijft
Tolkien sr. dat beide tovenaars toen al bekend stonden om hun sociale
meelevendheid. Het is in dat licht niet toevallig dat beide magiërs hun leven hebben
gewijd aan het begeleiden van ongewilde helden bij een gevaarlijke onderneming:
Harry Potter tegen Voldemort en Frodo tegen Sauron. Deze verbindtenis tussen
Gandalf en Perkamentus heeft er merkwaardig genoeg niet toe geleid dat zij in beide
boeken een grote rol hebben. Gandalf werd daarvoor teveel in beslag genomen door
Gollem.
De Keltische oorsprong van ‘In de ban van de ring’ is al eerder aangetoond. Mensen
en motieven uit dit epische werk komen ook in de Keltische mythologie voor. Geen
wonder, want Tolkien was mediëvist en taalkundige. Dankzij het recent gevonden
manuscript worden ook de Keltische wortels van Harry Potter blootgelegd.
Perkamentus bijvoorbeeld heeft in de Engelse boeken van Rowling de naam
Dumbledore. Tolkien had het al in de jaren vijftig over Cym Dumbelic. En kunnen we
in de jonge Haripox niet de latere Harry herkennen?
Deze vondst werpt een ander licht op een aantal langlopende discussiepunten. Zo is er
in literaire kringen veel te doen geweest over een bepaalde passage in “In de Ban van
de Ring”, namelijk het gedeelte waarin Gandalf tegenover Frodo verklaart dat hij
Gollem in het Demsterwold heeft uitgehoord over de oorsprong van de Ring (Deel 1,
Hoofdstuk 2). Wanneer echter de diverse parallelle tijdslijnen naast elkaar worden
gelegd, dan wordt duidelijk dat hier drie weken ‘ontbreken’. Dat is opmerkelijk,
omdat Tolkien normaal gesproken veel aandacht besteedde aan het laten kloppen van
de tijdslijnen in zijn verhalen. Literair-filosofen hebben hun hoofd gebroken over wat
er dan wél gebeurd kan zijn in die drie weken. Nu is duidelijk geworden dat Gandalf
in die drie weken op Schaduwvacht, zijn paard, van het Demsterwold naar Zweinstein
is gereden (en weer terug), om de hulp in te roepen van zijn oude studievriend
Perkamentus. Bij aankomst op Zweinstein had de laatste echter het aardse al verruild
met het hemelse, zoals in Deel 6 van de Harry Potter-reeks wordt verteld. De reis van
Gandalf was dus vergeefs.
Dat Tolkien in 1954 al een aanzet blijkt te hebben gegeven voor de Harry Potter-
cyclus, werpt een ander licht op de creatieve vermogens van J.K. Rowling. Het is
natuurlijk mogelijk dat Rowling geheel onafhankelijk van Tolkien op de naam
Dumbledore (of Cym Dumbelic) is gekomen. Een andere verklaring is echter dat
Rowling al eerder op de hoogte was van het originele manuscript en daar gebruik van
heeft gemaakt bij het schrijven van de Harry Potter-cyclus. Mocht dat waar zijn, dan
is het opvallend dat Rowling geen enkele keer haar inspiratiebron noemt en riekt het
naar plagiaat.
Diverse toonaangevende buitenlandse kranten hebben hier inmiddels melding van
gemaakt. Tot Nederland is het bericht gek genoeg nog niet doorgedrongen.
Het Van Meegeren-genootschap heeft J.K. Rowling inmiddels gebeld en om uitleg
gevraagd, maar ze is niet beschikbaar voor commentaar. Tolkien junior en Professor
Mendelejev waren spraakzamer en gaan naar eigen zeggen verder met het
inventariseren van de Tolkien-erfenis. Mocht hier meer nieuws over naar buiten
komen, dan zal het Van Meegeren-genootschap daar zeker melding van maken.
---einde(12-05-2011)---
Terug naar de vorige index
|